Tajsa – wczoraj i jutro
Krzysztof Gil
2018
instalacja: stal, drewno, juta, płótno, deska, kreda, pastela, tusz, wosk, sadza, włosy,
ziemia, plik audio
produkcja: galeria Henryk
Antyromskie ustawodawstwo uprawomocniające niechęć do Romów i pozwalające na prześladowania opracowywane były w Europie już w XV wieku W książce Adama Bartosza pt. Nie bój się Cygana czytamy, że pierwsze ustawy wydane zostały w Lucernie w 1471 roku Pod koniec XV wieku zakazano wędrownego trybu życia Romom również na terenie Hiszpanii. W początkach XVI wieku, na mocy prawa stworzonego przez Maksymialiana I Habsburga, cesarza rzymskiego, schwytanych Romów poddawano torturom i eksterminowano. W tym samym czasie Romów wygnano z Anglii, Danii, Finlandii, Francji i Szkocji. Te prześladowania w majestacie prawa osiągnęły szczyt w kolejnych stuleciach, gdy dosłownie dochodziło do polowań na Romów (z niem. Heidenjachten „polowanie na pogan”). Były to myśliwskie nagonki, dostarczające rozrywki myśliwym. Znany jest fragment siedemnastowiecznej niemieckiej kroniki, w której zapisano: „ustrzelono pięknego jelenia, pięć saren, trzy spore odyńce, dziewięć mniejszych dzików, dwóch cyganów, jedną cygankę i jedno cyganiątko”. Należy przyjąć, że do podobnych zbrodni dochodziło często. Wszak, w obliczu narastających prześladowań Romów, jedynym schronieniem dla nich były lasy. Polowania te były popularne w Europie Zachodniej aż do XIX wieku i uchodziły za formę publicznej rozrywki.
Kronikarski zapis stał się inspiracją dla pracy Krzysztofa Gila. Polsko-romski artysta stworzył instalację, na którą składa się sklecona z kawałków drewna i materiału buda nawiązująca kształtem, wymiarami i techniką wykonania do tradycyjnych, tymczasowych domów budowanych przez Romów. W jej wnętrzu artysta umieścił panoramiczny obraz, na który składa się wykonany białą kredką rysunek ukazujący scenę pokotu. Utrzymany w konwencji przedstawieniowej myśliwskich trofeów obraz zbudowany został z portretów ubranych w nowożytne stroje myśliwych. Wszystkie wykorzystane przez artystę wizerunki zostały zawłaszczone z malarstwa dawnych mistrzów. W centrum kompozycji, pomiędzy złowionymi zwierzętami, złożony został tors ustrzelonego Roma.